آیات مکی و مدنیآیات قرآن كریم در طول زمان رسالت پیغمبر اکرم (ص) از زمان بعثت تا وفات در طول بیست و سه سال نبوت حضرت، بر آن بزرگوار نازل شده است. ۱ - تعریف آیات مکی و مدنیآیات و سوره‌هایی که در زمان حضور پیامبر (ص) در مکه نازل گردیده به نام آیات و سوره‌های مکی نامیده می‌شوند و آیات و سوره‌هایی كه در زمان حضور پیامبر در مدینه نازل گردیده آیات و سوره‌های مدنی گفته می‌شوند. ۲ - ثمره تشخیص محل نزول آیاتتشخیص آیات و سوره‌های مكی و مدنی فایده‌های زیادی دارد؛ چرا كه تأثیر فراوانی در شناخت آیات و علل و اسباب نزول آن‌ها دارد. ۳ - ملاک آیات مكی و مدنیدر این مورد دانشمندان نظرات مختلفی دارند: ۳.۱ - مهاجرت پیامبر۱. ملاك مدنی و مكی بودن آیات، مهاجرت پیامبر (ص) و رسیدن به مدینه است. به موجب این ملاك آن چه كه قبل از مهاجرت و یا در بین راه و قبل از رسیدن به مدینه نازل شده، مكی است و آن چه بعد از این نازل گردیده، مدنی است. این ملاك بر اساس زمان است و به موجب آن، آن‌چه قبل از مهاجرت - و لو در جایی غیر از مكه - نازل شده مكی به شمار می‌آید و آن‌چه كه پس از مهاجرت نازل شده، مدنی به شمار می‌آید؛ اگر چه در مكه و در سال فتح مكه و یا در حجة الوداع نازل گردیده باشد. بر طبق این ملاک سوره‌های مكی ۸۶ سوره و سوره‌های مدنی ۲۸ سوره می‌باشند. ۳.۲ - شهر مکه۲. آیات یا سوره‌هایی كه در مكه و اطراف آن (ولو پس از هجرت) نازل شده مكی است و آن‌چه در مدینه و اطراف آن نازل گردیده مدنی است و دیگر آیات كه در نقاط دور دست از مكه و مدینه نازل شده نه مكی شمرده می‌شوند و نه مدنی. ۳.۳ - مردم مکه۳. آیاتی كه در آن مردم مكه مورد خطاب واقع شده مكی و آن‌چه كه خطاب به مردم مدینه نازل شده مدنی است و این سخن از گفته عبدالله ابن مسعود صحابی گرفته شده كه می‌گوید: آن‌چه با خطاب «یا ایها الناس» نازل شده در مكه بوده و آن چه با خطاب «یا ایها الذین آمنوا» نازل شده در مدینه بوده است. ۳.۳.۱ - ملاک مشهورامّا در این میان آن‌چه اكثر اندیشمندان حوزه قرآنی آن را پذیرفته‌اند، نظریه اول می‌باشد. ۴ - مستندات مقالهمعرفت، محمد هادی. آموزش علوم قرآن، ترجمه ابومحمد وکیلی، تهران،سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول ۱۳۷۱، ص۱۶۰-۱۶۸. ۵ - منبعسایت پژوهه |